نگاهی به تاریخ سینما در مشهد | روایت یک شهر روی پرده نقره‌ای

به گزارش شهرآرانیوز، سینما تنها پرده‌ای روشن در دل تاریکی سالن نیست، جایی است که آدم‌ها با هم می‌خندند، اشک می‌ریزند و لحظه‌ای از زندگی روزمره فاصله می‌گیرند. روز ملی سینما فرصتی است، برای یادآوری همین نقش اجتماعی و فرهنگی. در شهری مثل مشهد، که همواره با جمعیت پرشور جوانان و خانواده‌ها زنده است، سالن‌های سینما نه‌تنها محلی برای تماشای فیلم، بلکه بخشی از ریتم زندگی شهری شده‌اند.

از هویزه‌ی قدیمی و خاطره‌ساز گرفته تا پردیس‌های تازه‌ای مثل گلشن، ملل یا پارک بازار، هر کدام گوشه‌ای از این شهر را روشن کرده‌اند و باعث شده‌اند سینما رفتن برای بسیاری از خانواده‌ها و جوانان دسترس‌پذیرتر شود. این سالن‌ها فقط محل نمایش فیلم نیستند؛ آنها نقطه‌های دیدار، پاتوق‌های جوانی و بخشی از حافظه‌ی جمعی مردم هستند.

گزارش پیش‌رو نگاهی است به تاریخ چند سینمای مهم مشهد؛ سالن‌هایی که با همه دشواری‌ها و هزینه‌های سنگین، هنوز چراغشان روشن است و تماشاگرانشان را دور هم جمع می‌کنند.

آفریقا؛ سالن قدیمی در امتداد خاطره‌های شهر

سینما آفریقا، که قدیمی‌تر‌ها آن را با نام «شهر فرنگ» به یاد دارند، سال‌هاست بخشی از هویت فرهنگی مشهد را شکل داده است. این سالن در قلب مرکز شهر و در میدان شریعتی قرار دارد؛ جایی که نسل‌های مختلف مردم بار‌ها بر صندلی‌هایش نشسته‌اند و تجربه‌ی تماشای فیلم را با زندگی روزمره‌ی خود گره زده‌اند.

اگرچه گذر زمان بر ساختمان و امکانات آن اثر گذاشته و صندلی‌ها و سالن‌ها دیگر مثل گذشته نو نیستند، اما هنوز هم حال و هوای خاص خود را دارد. آفریقا برای بسیاری نه فقط یک سالن نمایش، که محلی برای زنده شدن خاطرات است؛ جایی که بوی گذشته در آن می‌پیچد و حس کلاسیک سینما را یادآوری می‌کند. همین ویژگی باعث شده همچنان مخاطبانش را حفظ کند، حتی در روزگاری که پردیس‌های مدرن، تجربه‌ای متفاوت از فیلم دیدن ارائه می‌دهند.

راستش دیگر یادم نمی‌آید آخرین بار کی به سینما رفتم

مردی مسن روی صندلی روبه‌روی سینما نشسته و منتظر است پسرش بیاید دنبالش. با لبخندی آمیخته با حسرت می‌گوید: راستش دیگر یادم نمی‌آید آخرین بار کی به سینما رفتم. سنم بالا رفته و کمتر حوصله دارم، اما اینجا برای من پر از خاطره است. قدیم‌ها که جوان بودیم، اسمش شهر فرنگ بود. بسیاری از اولین فیلم‌هایی که دیدم، همین‌جا بودند. آن روز‌ها در خیابان ارگ هم چند سینما بود که مثل نگین‌های شهر می‌درخشیدند و مردم با آنها زندگی کرده بودند. حالا همه‌شان از بین رفته‌اند. دلم می‌خواهد سینما آفریقا مثل آنها فراموش نشود.

خانمی میانسال که از سالن بیرون می‌آید، ادامه می‌دهد: من دوران کودکی‌ام همیشه با پدرم به همین سینما می‌آمدم. هنوز هم وقتی وارد می‌شوم، بوی خاطرات قدیم به مشام می‌رسد. سینما آفریقا شاید فرسوده باشد، اما برای ما حس عجیبی دارد؛ انگار دوباره همان روز‌های کودکی زنده می‌شوند.

جوانی که همراه دوستانش حضور دارد، می‌گوید: راستش کیفیت سالن و صندلی‌ها کاهش یافته، اما هیچ‌جای مشهد حس کلاسیک سینما را مثل آفریقا ندارد. وقتی به اینجا می‌آیی، انگار زمان به عقب بازمی‌گردد. به همین دلیل، با وجود همه کمبودها، هنوز دوست دارم برخی فیلم‌ها را همین‌جا تماشا کنم.

هویزه: از دیاموند دیروز تا پردیس امروز

سینما هویزه در مشهد، سال‌هاست که به‌عنوان یکی از نقاط اصلی رفت‌وآمد دوستداران فیلم شناخته می‌شود. این سالن قدیمی نخستین بار در سال ۱۳۴۷ با نام «دیاموند» آغاز به کار کرد و در همان زمان به‌دلیل وسعت و شکوهش، جایگاه ویژه‌ای در میان سینما‌های کشور داشت. پس از انقلاب، نام آن به «هویزه» تغییر یافت و همچنان چراغش روشن ماند.

در گذر زمان، این سینما بار‌ها بازسازی شد تا خود را با تحولات سینما هم‌سو کند. آخرین تغییر بزرگ آن در اوایل دهه ۱۳۹۰ بود که هویزه به شکل یک پردیس سینمایی مدرن دوباره جان گرفت؛ با چند سالن مجهز، پرده‌های بزرگ و سیستم‌های صوتی و تصویری پیشرفته. امروز، هویزه نه فقط یک سالن نمایش فیلم، بلکه محلی برای گردهمایی نسل‌های مختلف از علاقه‌مندان سینماست؛ جایی که هم خاطرات گذشته را زنده می‌کند و هم تجربه‌ای تازه از تماشای فیلم به مخاطبان می‌بخشد.

هویزه همیشه شلوغ، پویا و زنده است

در سینما هویزه، دختری جوان که همراه دوستانش حضور دارد، می‌گوید: من سینما هویزه را بسیار دوست دارم. یکی از تفریح‌های همیشگی گروه ما این است که به خیابان دانشگاه می‌آییم، ابتدا سری به کتاب‌فروشی‌ها می‌زنیم و سپس برای تماشای فیلم به اینجا می‌آییم. در حال حاضر دانش‌آموز هنرستان هستم و علاقه زیادی به سینما دارم؛ حتی انتخاب قطعی‌ام برای دانشگاه نیز همین رشته است. هویزه همیشه شلوغ، پویا و زنده است. بیشتر اکران‌های مردمی هم در همین‌جا برگزار می‌شود. هر زمان بازیگران فیلم‌ها را دعوت می‌کنند، ما حضور پیدا می‌کنیم؛ تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش است، هم عکس یادگاری می‌گیریم و هم فیلم را در کنار آنها تماشا می‌کنیم.

زوجی میان‌سال که کنار هم روی صندلی‌های لابی هویزه نشسته‌اند، با لبخند از خاطراتشان تعریف می‌کنند: در دهه هشتاد، یکی از برنامه‌های ثابت ما این بود که به هویزه بیاییم و فیلم تماشا کنیم. آن زمان تازه ازدواج کرده بودیم. هنوز هم به یاد داریم که فیلم پر پرواز را همین‌جا دیدیم؛ تجربه‌ای بسیار خاطره‌انگیز بود، انگار با آن فیلم بخشی از زندگی مشترکمان ثبت شد. اکنون هم هر چند وقت یک‌بار به اینجا می‌آییم، هم برای تماشای فیلم و هم برای زنده کردن همان حال و هوا.

یکی از کارکنان هویزه که در ورودی سالن بلیت‌ها را کنترل می‌کرد، بیان می‌کند: تقریباً هر روز شلوغ است، به‌ویژه در آخر هفته‌ها. بیشتر مخاطبان ما دانشجویان و جوانان هستند. اینجا اکران‌های مردمی زیادی برگزار می‌شود و هر بار که بازیگران می‌آیند، سالن‌ها پر می‌شود. کار ما سختی‌های خاص خود را دارد، اما همین رفت‌وآمد و شور و شلوغی است که باعث شده هویزه همیشه زنده بماند.

تلاش ما این است که چرخه سینما را زنده نگه داریم

در ادامه احمدرضا بهبهانی، مدیر امور سینمایی حوزه هنری خراسان رضوی، می‌گوید: حوزه فرهنگ، حوزه‌ای نیست که در آن سود مالی وجود داشته باشد؛ بنابراین همه ما باید دست به دست هم بدهیم و کمک کنیم، به‌ویژه در حوزه سینما. این حمایت نباید فقط محدود به روز سینما باشد که صرفاً بهانه‌ای برای اقدام باشد. به‌عنوان نمونه، ما برای روز جمعه بلیت سینما را نیم‌بها کردیم، چراکه این کار وظیفه ماست و امروز هم اداره ارشاد، حوزه هنری و سینما‌های خصوصی پای کار هستند.

وی ادامه می‌دهد: با این حال، انتظاراتی وجود دارد. ما تبلیغات گسترده‌ای برای معرفی فیلم‌ها و ترغیب مردم به سینما داریم، اما این تبلیغات نیازمند حمایت است. انتظار داریم ارگان‌های مختلف پای کار باشند و در این مسیر مانع‌تراشی نکنند. من شخصاً توقع دارم دستگاه‌های ذی‌ربط و نهاد‌های دولتی همان‌گونه که ما به آنها کمک می‌کنیم، به ما هم کمک کنند. ما بار‌ها به ادارات مختلف بلیت نیم‌بها ارائه کرده‌ایم و تلاش کرده‌ایم از ظرفیت سینما برای آنها استفاده شود. اما در مقابل انتظار داریم مسئولان نیز در کنار ما باشند تا بتوانیم چرخه سینما را زنده نگه داریم.

در ادامه حتما بخوانید مروری بر ماندگارترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران به مناسبت روز ملی سینما

گلشن: پرده روشن در محله هفت‌تیر

سینما گلشن در محله‌ی هفت‌تیر مشهد از جمله سالن‌هایی است که توانسته بخشی از نیاز فرهنگی ساکنان این منطقه را پاسخ دهد. پیش از آن، خانواده‌ها و جوانان برای تماشای فیلم ناچار بودند مسیر طولانی تا مرکز شهر را طی کنند، اما افتتاح گلشن باعث شد سینما رفتن برای آنها ساده‌تر و در دسترس‌تر شود.

این مجموعه با سالن‌های مجهز و موقعیت مناسب خود، خیلی زود جای خود را در میان خانواده‌ها و دانشجویان باز کرد. برای بسیاری از ساکنان این بخش شهر، گلشن به انتخاب نخست تبدیل شده است؛ جایی نزدیک خانه که امکان تماشای فیلم را در فضایی راحت و خانوادگی فراهم می‌کند.

جوانی که تنها به سالن آمده بود، می‌گوید: این‌قدر کیفیت فیلم‌ها پایین می‌آید که آدم رغبت نمی‌کند بیاید سینما. غالبا اگر هم بخواهم ببینم، منتظر اکران آنلاین فیلم می‌شوم. الان هم آمده‌ام فیلم زن و بچه سعید روستایی را ببینم. معمولا فقط برای فیلم‌هایی که ارزش دیدن روی پرده داشته باشند می‌آیم، وگرنه صبر می‌کنم نسخه اینترنتی‌اش بیاید.

دختری دانشجو که به همراه دوستانش برای تماشای فیلم به سینما آمده بود، توضیح می‌دهد: این سمت شهر، یعنی حوالی وکیل‌آباد، سینما خیلی کم داریم. برای همین وقتی بخواهم سینما بروم، انتخابم معمولا گلشن است. هم نزدیک است، هم کیفیتش خوب است. واقعا بودن چنین سالنی این طرف شهر یک امتیاز است، وگرنه مجبور می‌شویم برای هر فیلمی تا مرکز شهر برویم.

در همان سینما، پدری کارمند همراه خانواده‌اش حضور دارد و می‌گوید: برای ما که تمام هفته سر کاریم، یکی از بهترین تفریح‌ها عصر جمعه است. به گلشن می‌آییم، بلیت می‌گیریم و با هم یک فیلم تماشا می‌کنیم. حال‌وهوای سینما اینجا خیلی گرم و خانوادگی است؛ وقتی چراغ‌ها خاموش می‌شود و همه چشم‌ها به پرده دوخته می‌شود، انگار تمام خستگی هفته را پشت درِ سالن می‌گذاریم.

سینما‌های خصوصی حمایت نمی‌شوند

در ادامه فرزین جیرانی، مدیر پردیس سینمایی گلشن مشهد، درباره مشکلات سینما‌های خصوصی می‌گوید: مشکل اعظم سالن‌های سینما در کشور تفاوت میان وضعیت دولتی‌ها و خصوصی‌هاست. سینما‌های دولتی به بودجه وابسته‌اند و طبیعتاً شرایط بهتری برای تأمین نیاز‌ها و نگهداری سالن‌ها دارند، اما سینما‌های خصوصی باید صددرصد هزینه‌های خود را از فروش بلیت تأمین کنند.

وی ادامه می‌دهد: در این شرایط، افزایش نرخ دلار باعث شده تجهیزات سینمایی که اغلب وارداتی هستند به‌شدت گران شوند. برای مثال امروز قیمت یک پروژکتور به بیش از سه تا چهار میلیارد تومان رسیده و سرور‌ها و سایر تجهیزات هم دائماً با نرخ دلار به‌روز می‌شوند. در حالی‌که مبلغی که از فروش بلیت دریافت می‌کنیم هیچ تناسبی با این هزینه‌ها ندارد و به همین دلیل نگهداری سالن‌ها برای بخش خصوصی فوق‌العاده سخت شده است.

مدیر پردیس سینمایی گلشن مشهد تاکید می‌کند: اگر دولت نرخ بلیت را تعیین می‌کند، باید در تأمین هزینه‌های سینما هم مشارکت داشته باشد. در غیر این صورت، سینما‌های خصوصی که هم‌اکنون بسیاری از آنها زیان‌ده یا در آستانه ورشکستگی‌اند، به‌زودی در زمان اورهال تجهیزات با بحران جدی مواجه می‌شوند. این بحران می‌تواند آنها را به سمت تغییر کاربری یا حتی تعطیلی کامل بکشاند؛ بنابراین یا باید دولت حمایت مستقیم از سینما‌های خصوصی داشته باشد، یا اجازه دهد نرخ‌گذاری آزاد و رقابتی انجام شود تا سینما بتواند با شرایط واقعی بازار سرپا بماند. در غیر این صورت، آینده سالن‌های تازه‌تأسیس هم به خطر می‌افتد.

پردیس ملل، پرده‌ای تازه در حاشیه شهر

سینما ملل از تازه‌ترین سالن‌های ساخته‌شده در مشهد است که در محله‌ی شهید آوینی قرار دارد و توانسته بخشی از کمبود سینما در این محدوده را جبران کند. پیش از ساخت این مجموعه، خانواده‌ها و جوانان این منطقه برای تماشای فیلم مجبور بودند مسیر طولانی تا مرکز شهر را طی کنند؛ اما امروز، دسترسی آسان‌تر باعث شده سینما رفتن به تفریحی در دسترس و روزمره تبدیل شود.

این مجموعه با سالن‌های مجهز و امکانات تازه، خیلی زود جای خود را میان خانواده‌ها و نوجوانان باز کرده است. برای والدین، فرصتی فراهم می‌کند تا همراه فرزندانشان ساعتی را در فضایی شاد و متفاوت سپری کنند، و برای جوانان، پاتوقی نزدیک خانه است؛ جایی برای خنده، هیجان و فاصله گرفتن از روز‌های پرمشغله.

به خاطر فرزندانمان به سینما می‌آییم

در سینما ملل، پدری که همراه همسر و دو فرزندش حضور دارد، چنین توضیح می‌دهد: ما بیشتر به خاطر بچه‌ها به سینما می‌آییم. انتخاب اول آنها همیشه انیمیشن‌هاست؛ همین تابستان با شور و شوق پسر دلفینی و بعد از آن رویاشهر را تماشا کردند. بلیت نسبتاً گران است، اما باز هم خوب است که در این سمت شهر بالاخره سینما داریم. پیش‌تر که وجود نداشت، اگر می‌خواستیم بچه‌ها را ببریم باید تا مرکز شهر می‌رفتیم و این کار بسیار دشوار بود. اکنون دست‌کم نزدیک خانه است و به‌عنوان یک تفریح خانوادگی به شمار می‌آید. البته اگر بخواهیم بیاییم، معمولاً سه‌شنبه‌ها می‌آییم که بلیت نیم‌بهاست.

نوجوانی که همراه دوستانش حضور دارد، می‌گوید: قبلاً در این سمت شهر سینما وجود نداشت، اما حالا شرایط بسیار بهتر شده است. یکی از تفریح‌های ما این است که هر وقت فیلم کمدی جدیدی اکران می‌شود، با دوستانم قرار می‌گذاریم تا برای تماشایش بیاییم. هم نزدیک است، هم تهیه بلیت آسان‌تر است. اینجا برای ما به پاتوقی تبدیل شده؛ جایی که می‌توانیم چند ساعتی از درس و مدرسه فاصله بگیریم و فقط بخندیم.

پارک بازار: سینمایی در دل شهر و زندگی روزمره

سینما پارک بازار یکی از مجموعه‌های تازه‌تر مشهد است که با موقعیت خود در خیابان مفتح، توانسته جای خالی یک سینمای مجهز در این محدوده را پر کند. این پردیس با چند سالن نمایش، امکانات به‌روز و دسترسی آسان به مرکز خرید فردوسی و مسیر‌های منتهی به حرم، خیلی زود به یکی از مقصد‌های پرطرفدار تماشاگران فیلم تبدیل شد.

پارک بازار تنها محلی برای تماشای فیلم نیست؛ حضور آن بر فضای اطراف هم تأثیر گذاشته است. از رفت‌وآمد خانواده‌ها و جوان‌ها گرفته تا رونق مغازه‌ها و پاساژ‌های اطراف، همه و همه نشان می‌دهد که این سینما بخشی از زندگی روزمره‌ی محله شده است. امروز، پارک بازار جایی است که تماشای یک فیلم می‌تواند با خرید، گردش خانوادگی و حتی لحظه‌ای فاصله گرفتن از شلوغی زندگی شهری همراه شود.

پارک بازار سینما را به محله ما آورد

در سینما پارک بازار، خانم ۴۰ ساله‌ای که همراه خواهر و فرزندانش حضور دارد، می‌گوید: قبلاً در این حوالی سینما وجود نداشت، اما از زمانی که این سینما در خیابان مفتح افتتاح شد، شرایط بسیار بهتر شده است. سینما مجهز است، هشت سالن دارد و امکاناتش خوب است. هم به مرکز خرید‌های پاساژ فردوسی نزدیک است و هم به حرم. یکی از تفریح‌های ما شده که به سینما بیاییم و بیشتر فیلم‌های کمدی را تماشا کنیم. بچه‌ها هم علاقه‌مند هستند؛ چند ساعتی از فضای واقعی زندگی فاصله می‌گیریم و با هم می‌خندیم.

مغازه‌دار روبه‌روی سینما پارک بازار می‌گوید: از زمانی که این سینما در اینجا افتتاح شد، رونق بیشتری به محله آمده است. قبلاً این خیابان خلوت‌تر بود، اما حالا شب‌ها، به‌ویژه در آخر هفته‌ها، شلوغ می‌شود. مردم برای تماشای فیلم می‌آیند و پس از آن سری هم به مغازه‌ها و پاساژ‌ها می‌زنند. برای ما کسبه بسیار تفاوت کرده است؛ هم مشتریان بیشتری داریم و هم محله حال و هوای زنده‌تری پیدا کرده است.

در ادامه حتما بخوانید مرور تاریخچه ورود سینما به مشهد و یادی از دالان سینمایی خیابان ارگ